Periodontal hastalık yada halk ara-sında bilinen adıyla "Piyore" dişi saran ve destekleyen dokuların ilti-habıdır.
Gingiva dişeti, gingivitis ise dişeti iltihabı anlamındadır. Bu hastalık lokalize veya generalize gingivitis şeklinde olabilir. Lokalize gingivitis bir veya birkaç dişi etkilemektedir. Generalize şeklinde ise tüm dişetleri hastalıktan etkilenmiştir. Bu hastalıkta dişetleri kızarır, kolayca kanar ve şiş görünümündedir. Esas sebebi ise bakteri plağıdır..
Çıplak gözle görülmeyen bakteri plaklarının bakteri plağı boyayıcısı ile ortaya çıkışı resimde görünmektedir. Bakteri plağı; dişlerin üzerine yapışan ve gözle görülmeyen bakteri birikintileridir. Bakteri plağındaki mikroplar; gıdaları ayrıştırarak 'asit' oluşumuna neden olurlar. Bu asitler hem diş çürüğünün, hem de dişeti iltihabının ana nedenidir. Yine mikropların oluşturduğu toksinler dişetlerine ve oradanda dişlerin çevresini saran kemiğe zarar verirler.
Bakteri plağı temizlenmediği takdirde üzerlerine zamanla tükürükteki maddeler çökerek sertleşirlerler ve diştaşlarını (calculus-tartar) oluştururlar. Diştaşları dişetinin üstünde olabileceği gibi (supra gingival), dişetinin altında da (subgingival) görülebilirler.
Hastalığın ana nedeni bakteri plağı ve onun oluşturduğu diştaşlarıdır. Bunun yanı sıra bazı insanlarda vücut savunma mekanizmaları diş-dişeti bölgesinde yetersiz çalışır ve hastalık ortaya çıkabilir. Yine genetik yapı da hastalığın gelişmesinde önemli bir etkendir. Sigaraya bağlı periodontal hastalıklara son yıllarda sıkça rastlanılmaktadır. Sigara kullanımında dişetleri ilk bakıldığında, kanamasız ve sağlıklı gibi gözükmesine rağmen dişi çevreleyen alveol kemiğinde sistemik olarak kemik mineral dokusunun bozulmasından ileri gelen erimeler mevcuttur. Sigara içindeki nikotin ve diğer yan ürünler dişetini maskeleyerek daha derin dokularda yıkım ortaya çıkarır. Ağız hijyeni bozukluğu ve sigara gibi davranışsal risk faktörlerinin bir diğeri de "stres"tir. Stres, her hastalıkta olduğu gibi periodontal hastalığın da gelişmesi ve ilerlemesinde, konağı yani kişiyi etkileyerek hastalığın oluşma meyilini arttırır. Bir diğer etken hormonal değişimler olup, hastalık puberte, hamilelik, menstürasyon, menopoz dönemlerinde görülebilir.
Yine sistemik hastalıklar kan hastalıkları, diabet (ki periodontal hastalıkla kardeş olan bu hastalık yara iyileşmesini etkiler ve enfeksiyon riskini artırır) periodontal hastalığa neden olmaktadır. Keza son yıllarda yapılan araştırmalara göre kalp damar (kardiovasküler) hastalıkları sonucunda periodontal hastalık riskinin olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, iyatrojenik faktörler dediğimiz hekimlerin sebep olduğu uyumsuz restorasyonlar (kötü kuronlar ve taşkın dolgular), çapraşık dişler, okluzal bozukluklar, diş gıcırdatma ve sıkma ile birlikte bazı hastalıklarda kullanılan antiepileptikler, nifedipine, siklosporine gibi ilaçlar dişeti hastalıklarını ortaya çıkarabilirler. Yine son yıllarda yapılan araştırmalara göre; kötü ağız hijyenine sahip periodontal hastalıklı hamile hanımlarda, erken doğum yapma ve düşük kilolu bebek doğurma riskinde artış görülmüştür... Bunun nedeni ya Bacteriodes gingivalis ve Provetalla intermedius gibi mikroorganizmaların doğrudan doğruya placentaya geçmesi yada bu bakterilerin indirekt olarak sitokinleri etkilemesi onlarında prostoglandinleri salarak erken doğumu tetiklemesidir. Ayrıca; ağızda, dilde, dişetlerinde bulunan bazı mikroorganizmalar akciğer en-feksiyonlarına neden olabilmektedir. Bu son iki neden periodontal has-talığın sebepleri değil periodontal hastalık sonucu ortaya çıkan durumlardır. Bütün bunların yanı sıra osteoporöz gibi kemik yoğunluğu düşüklüğünün periodontal hastalığa neden olup olmadığı tam olarak ispatlanamamıştır.Ama son literatürlere göre hızla yükselişe geçen obezitenin periodontal hastalıklara neden olduğu ortaya konulmuştur.
Hastalığın baş belirtisi kanamadır. Dişetleri kırmızı, şiş ve hassastır. Diş ve dişetleri arasından sızan iltihap ve kanamadan dolayı ağızda kötü bir koku (halitosis) ortaya çıkar. Bazı durumlarda dişetleri çekilerek diş kökünün açığa çıkması bundan dolayı da soğuk, sıcak duyarlılıkları gelişebilir. Isırma sırasındaki farklılık hissi ve dişlerinkapanışındaki değişiklik, sallanan dişler ve takibinde diş kayıpları ortaya çıkabilir. Genelde akut periodontal abse ve akut nekrotizan ülserative gingivitis denilen (spiroket türü mikroorganizmaların yoğun olduğu bulaşıcı zaman zaman ağrılı, kötü tat hissi olan bu hastalıkta papil dediğimiz dişlerin arasındaki üçgen şeklindeki dişetleri fare yeniği gibi ortadan kalkmıştır) spesifik hastalıklar dışında, ağrı pek görülmediği için hastalık sinsi sinsi gelişir ve ilerler.
İyi bir bakım ve düzenli kontrollerle sağlıklı dişetlerine sahip olunabilir. Böylece dişeti hastalığı başlangıç aşamasında önlenebilir. Şayet hastalığın oluşmasına tek neden bakteri plağı ise birey yaşamı boyunca bu bakteri plağını dişlerin üzerinden uzaklaştırarak yani diş fırçalama ve dişler arası bölgede arayüz bakımı (diş ipi ve arayüz fırçası kullanma) yaparak hastalıktan korunabilir.
Başlangıçta hastanın periodontal hastalık hakkında bilgilendirilmesi ve bakteri plağının uzaklaştırılması için ağız hijyeni eğitiminin verilmesi gerekir. Hastalığın erken döneminde tedavi; genellikle diştaşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştirilmesidir. Bu işlemlerle iltihaba neden olan diştaşları ve toksik maddeler ortadan kalkacağı için ödem kaybolacak ve dişetleri daha sıkı kıvamlı ve kanamasız hale gelecektir. Derin ceplerin olduğu ilerlemiş vakalarda, flap operasyonları ile müdahale edilerek gerekirse kemik rejenerasyonu için kemik greftleri ve/veya membran uygulamaları yapılır.
Ayrıca operasyonlara ek olarak antibiyotik, fluorid veya antimikrobiyal antiplak gargaraların ve çeşitli ürünlerin kullanılması da gerekebilir. Dişeti çekilmelerinin olduğu bazı vakalarda dişeti ve bağ dokusu greftleri ve yine bazı özel operasyonlar uygulayarak dişeti çekilmeleri tedavi edilmeye çalışılır.
Yapışık dişetinin olmaması gibi durumlarda serbest dişeti grefti uygulamaları yapılır.
Bunun dışında periodontal hastalığın tedavisi için ek bir takım işlemlere gerek olabilir. Bunlar; bruksizm (diş gıcırdatma) için yapılan gece koruyucuları, stabilite amaçlı splint (şine) yapılması, diş dizisinin düzeltilmesi için ortodontik uygulamalar, diş aralarının açılmalarına (diastema) ve dişeti çekilmelerine neden olabilecek kalın kas bağlantılarının (frenilum) kesilmesi (frenektomi, frenilektomi) operasyonları,ki son yıllarda lazerle de yapılmaktadır. Yine bazı durumlarda hastalıklı yirmi yaş dişlerinin çekilmesi işlemleri de uygulamalar arasındadır. Hastalığın aktif tedavisi bittikten sonra hastalar mutlaka kontrollere çağrılmalıdırlar. Recall denilen bu kontrollerde hastalığın gidişatı takip edilir ve hasta tekrar tekrar motive edilir.
Tüm dişhekimleri periodontal hastalıkları tanımlayıp erken dönemdeki dişeti hastalıklarını tedavi edebilirler. Bazı dişhekimleri ise ilerlemiş periodontal hastalıkları tedavi edebilecek ek bilgi birikimine ve tecrübeye sahiptirler, bu konuda uzmanlaşmışlardır. Bu bilgi birikimine sahip dişhekimleri periodontolog veya periodontist olarak isimlendirilmektedir.
Kendi diş ve dişeti sağlığınızı korumak, dişhekiminizin olduğu kadar sizin de sorumluluğunuzdur. Lütfen mucize beklemeyin. Periodontoloğunuz tarafından uygulanan dişeti tedavisinden sonra, dişeti ve destek dokularınızın sağlığı ancak sizin ağız bakımına gösterdiğiniz ilgi ölçüsünde başarılı olabilir